ભાભા ઢોર ચારતા નથી,
ચપટી બોર લાવતા નથી.
છોકરાઓને સમજાવતા નથી,
છોકરાઓ હવે રીસાતાં નથી.
આડાઅવળા સંતાતા નથી,
ને ક્યાંય છોલાઈને આવતા નથી.
માડી વાર્તા કહેતા નથી,
ને વાર્તા કોઈ સાંભળતા નથી.
કોઈ કોઈની સામું જોતા નથી,
ને કોઈ કોઈને ઓળખતા નથી.
એકબીજાને કનડતા નથી,
કે લાડ પણ કોઈ કરતા નથી.
નિરાંતે ખાતા પીતા નથી,
બસ…મોબાઈલ હેઠો મૂકતા નથી.
રજવાડા નવા ઊભા થઈ ગયા,
સરદાર તમે પાછા આવોને.
કોઈ દલિત નેતા, ને કોઈ છે ઓબીસી,
આદીવાસી,સવર્ણ તો કોઈ પાટીદાર,
ચોકા રચે છે અહી લોકશાહી લજવવા ,
કર્તવ્યો ભૂલીને સહુ માંગે અધિકાર.
આ હૂંસાતૂંસીમાં સમાજના ટુકડા થઈ ગયા,
સરદાર તમે પાછા આવોને.
રજવાડા નવા ઊભા થઈ ગયા,
સરદાર તમે પાછા આવોને.
કોઈ કાશ્મીર માંગે, કોઈ માંગે બોડોલેન્ડ,
કોઈ બુંદેલખંડ માંગે,તો કોઈ ગોરખાલેન્ડ,
કોઈ મરાઠી માણુષ થઈ ધમકીઓ આપે,
સહુ ભૂલી ગયા ભારત છે અવર મધરલેન્ડ.
સહુ દેશદાઝ વતનપ્રેમથી સૂકા થઈ ગયા,
સરદાર તમે પાછા આવોને.
રજવાડા નવા ઊભા થઈ ગયા,
સરદાર તમે પાછા આવોને.
બારમાં ધોરણમાં નાપાસ થઈને આઈપીએસ બને તે આશ્ચર્યજનક વાત છે. પરંતુ આ હકીકત છે જેને સાબિત કરી બતાવ્યું છે મુરેનાનાં એક સામાન્ય પરિવારના યુવકે જેનું નામ મનોજ શર્મા છે. મનોજ શર્મા અત્યાકે મુંબઈમાં એડિશનલ પોલીસ કમિશનર છે. મહારાષ્ટ્રના મુખ્યમંત્રી દેવેન્દ્ર ફડણવીસએ બુધવારે મનોજ શર્મા પર લખેલ પુસ્તકનું વિમોચન કર્યું હતું. અંગ્રેજીમાં લખવામાં આવેલી આ પુસ્તકનું નામ “12th fail” છે અને અનુરાગ પાઠકે આ પુસ્તક લખ્યું છે. અનુરાગ પાઠક 15 વર્ષો સુધી મનોજ શર્માના રૂમ પાર્ટનર હતાં. પુસ્તકમાં શર્માના વ્યક્તિતત્વની ખૂબી-ખામી અને નબળાઈ વિશે વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. ખાસ કરીને અભ્યાસમાં ઝીરો હોવા છતાં ઉચ્ચ ડિગ્રી પ્રાપ્ત કરીને પોતાના લ્ક્ષ્યાંક સુધી પહોંચવાની જીદ. મનોજ શર્માએ નિષ્ફળતાઓને પાછળ મૂકીને સંઘર્ષ કરતા રહ્યાં અને સતત આગળ વધવાની જીદ હતી જે 12મા ધોરણમાં નાપાસ થવા હોવા છતાં આઈપીએસ બની ગયા.
લેખક અનુરાગ પાઠતના જણાવ્યા પ્રમાણે, શર્મા તેમની પુસ્તકનો હીરો છે અને તેમના પર લખવામાં આવેલી પુસ્તકનો ઉદ્દેશ્ય અભ્યાસ અને પરીક્ષાથી ડરતાવિદ્યાર્થીઓને હિંમત આપવાનો અને એક નવી આશા બતાવવાનો છે. ખાસ કરીને નિષ્ફળતાને પચાવીને કેવી રીતે તેને સફળતામાં બદલી શકાય છે તે મનોજ શર્મા પાસે શીખવાની જરૂર છે.
12મા ધોરણમાં નિષ્ફળતા જ મનોજ શર્મા માટે સફળતા બની. બન્યું એવું કે તે વર્ષે મુરેનામાં એવા (સબ ડિવિઝનલ મેજીસ્ટ્રેટ)SDM આવ્યા હતા, જેમણે નકલ કરવા પર સંપૂર્ણ પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો, નહીં તો મનોજ શર્મા પણ બીજા વિદ્યાર્થીઓની જેમ પાસ થઈ જતા. આવા સંજોગોમાં દરેક વિદ્યાર્થીઓને ડીએમનનેનાપસંદ કરતાં હતા પરંતુ મનોજ શર્માએ તેમના જેવું જ બનવાનું નક્કી કરી લીધું અને ત્યારબાદ તેમનો સંઘર્ષ શરૂ થયો અને પોતાના લક્ષ્ય સુધી પહોંચવા માટે આગળ વધતા રહ્યા. પરંતુ આ તમામ બાબતો એટલી સરળ નહોતી. કેમ કે, તેમની આર્થિક સ્થિતિ નબળી હતી.
આર્થિક સમસ્યાને દૂર કરવા માટે શર્માએ પૈસાદાર લોકોના કૂતરાઓની સારસંભાળ રાખતા હતાં. લાઈબ્રેરીમાં પણ કામ કર્યું. પરંતુ તેઓ ક્યારે હિંમત ન હાર્યા. ધોરણ 12 પાસ કરીને, ડિગ્રી પ્રાપ્ત કરી અને બાદમાં માસ કોમ્યુનિકેશનમાં પીએચડી પણ કરી. સિવિસ સર્વિસની પરીક્ષામાં ત્રણ વખત નાપાસ થયા. તેઓ વર્ષ 2005માં આઈપીએસ બન્યા હતા. આજે તેઓ બધા માટે એક મિસાલ બની ગયા છે. નિષ્ફળતાઓ હોવા છતાં તેમને ક્યારે હાર નથી માની.
“સર, ઓળખ્યો મને? હું વિશ્વાસ! તમારો ચાળીસ વર્ષ પહેલાંનો વિદ્યાર્થી!”
“ના, રે! હવે બરોબર દેખાતું પણ નથી, અને આજકાલ યાદ પણ નથી રહેતું. પણ એ વાત જવા દે, તું કહે, શું કરે છે આજકાલ?”
“સર, હું પણ તમારી જેમ જ શિક્ષક થયો છું.”
“અરે વાહ! ખરેખર? પણ શિક્ષકોના પગાર તો કેટલા ઓછા હોય છે! તને વળી શિક્ષક થવાનું ક્યાંથી સૂઝ્યું?”
“સર, તમને કદાચ યાદ હશે, આપણા વર્ગનો ત્યારનો આ પ્રસંગ… જેમાંથી તમે મને બચાવ્યો હતો. બસ, ત્યારથી જ મેં તમારા જેવા જ શિક્ષક બનવાનું નક્કી કર્યું હતું.”
“એમ? એવું તે શું બન્યું હતું આપણા વર્ગમાં?”
“સર, આપણા વર્ગમાં અક્ષય નામનો એક પૈસાદાર ઘરનો છોકરો હતો. એક દિવસ તે કાંડા ઘડિયાળ પહેરીને શાળાએ આવ્યો હતો. અમારામાંથી કોઈ પાસે ત્યારે કાંડા ઘડિયાળ ન હતી. મને તે ઘડિયાળ ચોરી લેવાની ઈચ્છા થઈ. રમતગમત ના સમયે મેં જોયું કે તેણે કાંડા ઘડિયાળ કાઢીને કંપાસ બોકસમાં મૂકી. બસ, યોગ્ય મોકો જોઈને મેં તે ઘડિયાળ ખિસ્સામાં મૂકી દીધી. એ પછી તરત જ તમારો વર્ગ હતો. તમે વર્ગમાં આવ્યા કે તરત અક્ષયે તમારી પાસે તેની ઘડિયાળ ચોરાઈ હોવાની ફરિયાદ કરી.
સહુથી પહેલાં તો તમે વર્ગનું બારણું અંદરથી બંધ કર્યું. પછી બોલ્યા, ” જે કોઈએ ઘડિયાળ લીધી હોય, તે પાછી આપી દે. હું તેને કંઈ સજા નહીં કરું.” મારી હિંમત ન થઈ કારણ કે એ ચોરેલી ઘડિયાળ મેં પાછી આપી હોત તો જિંદગીભર બધાંએ મને ચોર તરીકે હડધૂત કર્યો હોત.
પછી તમે કહ્યું, “બધા એક લાઈનમાં ઊભા રહો અને આંખો મીંચી દો. હવે હું બધાંનાં ખિસ્સાં તપાસીશ. પણ બધાંનાં ખિસ્સાં તપાસાઈ જાય ત્યાં સુધી કોઈએ પોતાની આંખ ખોલવી નહીં.
તમે એક એક ખિસ્સું તપાસતા, મારી નજીક આવ્યા. મારી છાતીમાં ધબકારા વધી ગયા. તમે મારા ખિસ્સામાંથી ઘડિયાળ કાઢી, પણ છતાં, બાકીના બધા વિદ્યાર્થીઓનાં ખિસ્સાં પણ તમે તપાસ્યાં અને પછી અમને સહુને આંખો ઉઘાડવા જણાવ્યું.
તમે એ ઘડિયાળ અક્ષયને આપી અને કહ્યું, “બેટા, હવે પછી ઘડિયાળ પહેરીને વર્ગમાં ન આવતો.” પછી ઉમેર્યું,” અને જેણે કોઈએ એ લીધી હતી, તેણે ફરી આવું ખોટું કામ કરવું નહીં.” બસ, પછી તમે રાબેતા મુજબ શીખવવાનું કામ શરૂ કરી દીધું. ત્યારે તો નહીં જ, પણ ત્યાર બાદ મેં શાળાંત પરીક્ષા પાસ કરીને શાળા છોડી ત્યાં સુધી ક્યારેય ન તમે મારી ચોરીનો ઉલ્લેખ કર્યો, ન એ તમારા વર્તનમાં બતાવ્યું! સર, આજે પણ તે યાદ કરીને મારી આંખો ભરાઈ આવે છે. બસ, ત્યારથી જ મેં નક્કી કર્યું હતું કે તમારા જેવો જ શિક્ષક બનીશ – અને જુઓ, બન્યો પણ ખરો!”
“અરે… હા, હા! મને યાદ છે એ ઘટના! પણ મને આ ક્ષણ સુધી ખબર ન હતી કે એ ઘડિયાળ મેં તારા ખિસ્સામાંથી કાઢી હતી… કારણ કે તમારાં ખિસ્સાં તપાસાઇ ન જાય ત્યાં સુધી મેં પણ મારી આંખો બંધ રાખી હતી.”
(નીલેશ સાઠે ના મૂળ મરાઠી લખાણ પરથી મુકુલ વોરા નું ભાષાંતર)
અમથી અમથી તું ટીચે છે
એના ઉપર ચાંચ
આવ તને સમજાવું, ચકલી,
આ દર્પણનું સાચ.
રોજ રોજ તું ભૂલી પડતી
આ ખોટા સરનામે,
બિંબ જોઈને ઝૂર્યા કરતી તું
દર્પણની સામે.
કોઈ નથી એ બીજું મ્હોરું,
ખાલી છે આ કાચ.
આવ તને સમજાવું, ચકલી,
આ દર્પણનું સાચ.
ડાળ ઉપરથી ચીંચીં કરતી,
ઘૂમરાતી તું ઘેલી,
વ્યાકુળ થઈને ખખડાવે છે બંધ
કરેલી ડેલી,
કોઈ નથી ખોવાયું તારું,
ના કર અમથી જાંચ.
આવ તને સમજાવું, ચકલી,
આ દર્પણનું સાચ.
ફરફર ફરફર ફરક્યાં કરતી
તારી કોમલ પાંખો,
કોઈ નર્તકી જેમ નાચતી
તારી બન્ને આંખો,
કોઈ નથી જોનારું અંદર,
તારો સુંદર નાચ.
આવ તને સમજાવું, ચકલી,
આ દર્પણનું સાચ.
ઝૂરી ઝૂરી થાકી ગ્યા છે,
કૈંક અહીં છેવટમાં,
લોહી નીગળતી ચાંચ રહે છે,
અંતે અહીં ફોગટમાં,
પથ્થર છે આ, નહીં આવે કંઈ,
એને ઊની આંચ.
આવ તને સમજાવું, ચકલી,
આ દર્પણનું સાચ.
– જિતેન્દ્ર જોશી
जिंदगी में किसको क्या मिले? उसका कोई हिसाब नहीं,
तेरे पास रूह नहीं, मेरे पास लिबास नहीं।
Zindagi Mein Kisko Kya Mile? Uska Koi Hisaab Nahi,
Tere Paas Rooh Nahi, Mere Paas Libaas Nahi.
ईश्वर का दिया कभी अल्प नहीं होता;
जो टूट जाये वो संकल्प नहीं होता;
हार को लक्ष्य से दूर ही रखना;
क्योंकि जीत का कोई विकल्प नहीं होता।
जिंदगी में दो चीज़ें हमेशा टूटने के लिए ही होती हैं :
“सांस और साथ”
सांस टूटने से तो इंसान 1 ही बार मरता है;
पर किसी का साथ टूटने से इंसान पल-पल मरता है।
जीवन का सबसे बड़ा अपराध – किसी की आँख में आंसू आपकी वजह से होना।
और
जीवन की सबसे बड़ी उपलब्धि – किसी की आँख में आंसू आपके लिए होना।
जिंदगी जीना आसान नहीं होता;
बिना संघर्ष कोई महान नहीं होता;
जब तक न पड़े हथोड़े की चोट;
पत्थर भी भगवान नहीं होता।
जरुरत के मुताबिक जिंदगी जिओ – ख्वाहिशों के मुताबिक नहीं।
क्योंकि जरुरत तो फकीरों की भी पूरी हो जाती है;
और ख्वाहिशें बादशाहों की भी अधूरी रह जाती है।
मनुष्य सुबह से शाम तक काम करके उतना नहीं थकता;
जितना क्रोध और चिंता से एक क्षण में थक जाता है।
दुनिया में कोई भी चीज़़े आपके लिए नहीं बनी है।
जैसे:
दरिया – खुद अपना पानी नहीं पीता।
पेड़ – खुद अपना फल नहीं खाते।
सूरज – अपने लिए हररात नहीं देता।
फूल – अपनी खुशबु अपने लिए नहीं बिखेरते।
मालूम है क्यों?
क्योंकि दूसरों के लिए ही जीना ही असली जिंदगी है।
मांगो तो अपने रब से मांगो;
जो दे तो रहमत और न दे तो किस्मत;
लेकिन दुनिया से हरगिज़ मत मांगना।
૧૯૮૭ ની વાત છે. ઇટાલી ના રોમ માં એથ્લીક્સ ની વર્લ્ડ ચેમ્પીયનશીપ થઇ રહી હતી..
૧૫૦૦ મીટર ની દોડ માં ભારતનું પ્રતિનિધિત્વ કાશ્મીરાસિંગ કરી રહ્યા હતા.
૧૫૦૦ મીટરની દોડ માં ટ્રેક ના કુલ પોણા ચાર ચક્કર લગાવવાના હોય છે. મતલબ પહેલા રાઉન્ડ માં ૩૦૦ મીટર અને બાકીના ત્રણ રાઉન્ડ માં કુલ ૧૨૦૦ મીટર..
દોડ શરુ થઇ…
કાશ્મીરાસિંગ દોડની શરૂઆતથીજ સૌથી આગળ રહ્યા. ટ્રેક પર લગભગ ૪૦ પ્રતિનિધિ દોડી રહ્યા હતા. પણ કાશ્મીરાસિંગ સૌથી આગળ હતા. કોમેન્ટેટરે જણાવ્યુ કે ભારતનો એંથલીક સૌથી આગળ દોડી રહ્યો છે.
૩ રાઉન્ડ સુધી કાશ્મીરાસિંગ સૌથી આગળ હતા. પણ કોમેન્ટેટરે એમની આ દોડથી જરાય ઈમ્પ્રેસ નહતો. કોમેન્ટેટરે ની નજર એમની પાછળ દોડી રહેલા અન્ય બે એંથલીક પર હતી.
ખેર, ચોથો અને અંતિમ રાઉન્ડ શરુ થયો…
એક એથ્લીક દોડીને કાશ્મીરાસિંગ થી આગળ આવી ગયો. અને પછી કાશ્મીરાસિંગ ક્યાંક ખોવાઈ ગયા, અને પછી ક્યારેય ના દેખાયા. પાછળથી અમે જયારે રેકોર્ડ બુક જોઈ તો જાણવા મળ્યું કે ચોથા રાઉન્ડ માં કાશ્મીરાસિંગ છેક ૪૦ માંથી ૩૮ માં નંબરે હતા.
જીવન ની દોડ માં એ વાતથી કોઈ ફર્ક નથી પડતો કે તમે પહેલા રાઉન્ડ માં આગળ છો કે નહિ, ફર્ક એ વાતથી પડે છે કે ફીનીશીંગ લાઈન પર સૌથી પહેલા કોણ પહોચે છે.
એ દોડ માં સોમાલિયાના abdi bile ફીનીશીંગ લાઈન પર સૌથી પહેલા પહોચ્યા અને ગોલ્ડ મેડલ જીત્યો. ઈતિહાસ માં નામ abdi bile નું લેવાય છે કાશ્મીરાસિંગ નું નહિ….
આજ કાલ ૧૦મી અને ૧૨મી બોર્ડ ના રીઝલ્ટ આવી રહ્યા છે. 95% માર્ક્સ લાવવા વાળાઓના અભિભાવકો મોટા ગર્વથી એમના નામ અને ફોટો છાપામાં આપી રહ્યા છે. જે વિધાર્થીઓને 54% માર્ક્સ આવ્યા એમના વાલીઓ પાસે ગર્વ કરવા માટે શું કંઈજ નથી ?????
મિત્રો હજીતો જીવન ની મેરેથોન દોડ નો પહેલોજ રાઉન્ડ પૂરો થયો છે. ફીનીશીંગ લાઈન પર કોણ જાણે કોણ પહોચશે સૌથી પહેલા? શરૂઆત માં ખુબ તેજ ભાગવા વાળા જરૂરી નથી કે એજ જોશથી આગળ પણ ભાગતા રહેશે!! સૌથી આગળ એજ આવશે જે ધેર્ય પૂર્વક લાગેલો રહેશે. એ જે હાર માન્ય વગર દોડતો રહેશે. એ જેની આંખો હંમેશા લક્ષ ઉપર રહેશે…
જીતવું જરૂરી પણ નથી., આનંદ તો દોડ પૂરી કરવામાં પણ છે…
જીવન ની અસલી દોડ અક્સર 54% વાળાજ જીતતા હોય છે…
યાદ રાખજો, ચાઇનીસ બમ્બૂ ખુબ મોડો ઉગે છે. પણ ઉગતાની સાથેજ માત્ર ૭ સપ્તાહ માં ૪૦ ફૂટ નો થઇ જાય છે…
“ક્યાય રોકાતા નઈ,, બસ દોડતા રહો”
